Gün geçtikçe adını daha sık duymaya başladığımız metaverse kavramı bazı kafa karışıklığına yol açıyor. Kavram hakkında bolca fikir olması ve bu fikirlerin bazılarının pratiklikten uzak oluşu kafa karışıklığına yol açan nedenlerden birkaçı. Fakat şu an itibariyle Metaverse’nin tam olarak nasıl şekil alacağınızı bilmiyoruz. Şu an bildiğimiz ve önemli olan şey aslında mekansal olarak organize edilen ve ağırlıklı olarak 3D içerikten oluşan bir küresel ağın kısıtlama olmadan yeterli ağ ve bilgisayar donanımına sahip herkesin kullanımına açık olmasıdır.
Kafa karışıklıklarının önüne geçebilmek, en iyi şekilde bir metaverse inşa etmek amacıyla bazı açıklamalara ve rehberliğe ihtiyaç duyulabilmektedir. Metaverse’de, bu ihtiyaçların karşılanması doğrultusunda oluşan ve çalışmalarımızı ileri götüren 7 kural bulunmaktadır.
Kuralları okurken dikkat edilmesi gereken hususlar:
-Kurallar aksiyomatiktir.
-Kurallar, birçok uygulayıcının onlarca yıllık deneyiminden ve iç görülerinden çıkartılan hipotezlerdir.
-Kurallar birçok kişi tarafından benimsenen kurallardır.Fakat herkes tarafından benimsenmeyebilir.
-Kurallar, uygulamalarla geçerliliğini kanıtlayacaktır.
Kuralların Başlıkları Nelerdir?
Kural 1. Sadece bir Metaverse var.
Kural 2: Metaverse herkes içindir.
Kural 3: Metaverse’i kimse kontrol etmez.
Kural 4: Metaverse açık bir platformdur.
Kural 5: Metaverse donanımdan bağımsızdır.
Kural 6: Metaverse bir ağdır.
Kural 7: Metaverse internet’tir.
Kural 1: “Sadece Bir Metaverse Vardır“
Metaverse’de bir yere atıfta bulunurken Metaverse terimini kullanmak uygun değildir. Onun yerine, “sanal dünya” , “sanal evren”, “düğüm”, “bölge” gibi geniş çapta kabul gören terimler daha doğru bir kullanım olur. Aynı zamanda, Metaverse’de birden fazla bir yere atıfta bulunurken kullanılan “metaverses” tanımı da uygun değildir.
Bahsi geçen 3B alanlar, yerler ve insanlar, metaverse ile ortak özelliklere sahip olan alanlardır, fakat bunların hiçbiri metaverse değildir. Yalnızca bir metaverse vardır. Yakın gelecekte, birçok kişi ‘metaverses’ inşa ettiğini iddia edecek olsa da doğru bir kullanım olmayacaktır. Daha net pekiştirmek için, metaverse yerine “internet, web dünyası, dünya, site” terimlerini kullanıp tekrar düşünebilirsiniz.
Kural 2 “Metaverse Herkes İçindir. “
Bu kural politik ya da sosyoekonomik bir açıklama değil, politik ve sosyoekonomik sonuçları olan etnografik bir açıklamadır.
Sanal ortamlar, metaverse’de baskın bir deneyimdir fakat tanımlayıcı bir özellik değildir.
Metaverse’de etkileşimde bulunmak için bir avatar olabilir veya olmayabilir. Sanal mevcudiyet bir ön koşul değildir. Sanal ortamlar, metaverse’de baskın bir deneyimdir fakat tanımlayıcı bir özellik değildir. Basit 3B nesneler, metaverse kullanımının içerisindedir. 2B hakkında ise “Bunun Web’den ne farkı var?” sorusuna cevap olarak, metaverse Web’i kapsar ve bu, metaverse’de deneyimlenen bir web içeriğidir demek mümkündür.
Yaygın kafa karışıklığını gidermek için, metaverse’nin sadece bir video oyunu, hatta video oyun ağı olmadığını vurgulamak gerekir. İlerleyen zamanlarda, “metaverse’deki üretim değerinin, etkileşim mekaniğinin ve ekonominin çoğu, 3B’de deneyimlenerek oyun benzeri olacak ancak deneyimlerin çoğu oyun olmayacak başka deneyimleri de içinde barındıracak” yargısına varılabilmektedir.
Kural 3: “Metaverse’i Kimse Kontrol Edemez“
Sermaye ve dikkat metaverse’de çok fazla yenilik ve girişime yol açar ve bunların sayesinde oluşan güç dijital çağda şimdiye kadar hayal bile edilemeyecek derecede güçler sunar. Internet çağındaki aşırı erişim ile beraber, dünyanın en büyük şirketleri arasındaki rekabet metaverse’de şimdi değilse bile ilerde daha da belirgin hale gelecektir.
Metaverse’i kontrol etmeye çalışan kurumsal varlıkların girişimleri başarısızlıkla sonuçlanacaktır. Çünkü, tek bir varlık tarafından kontrol edilmesi metaverse’i sınırlı kılar. Tüketiciler ise en geniş seçenek yelpazeyi görmek isteyeceklerdir.
Tek bir varlık tarafından kontrol edilmesi metaverse’i her ihtiyacı karşılayamaz hale getirir. Şirket, genişleyebilir ve işlevselliğini artırabilir fakat tekelci bir etki yarattığından dolayı bu durum dikey hareketlilik sağlar.
Tek bir varlık tarafından kontrol edilen, herhangi bir Metaverse, başlangıçta herkes için tasarlanan ancak sonrasında kontrol edilen internetin yıkıcı etkilerini deneyimleyen tüketiciler sınıfı tarafından reddedilecektir. Bu toptan reddetme, yaratıcı ekonomi toplulukları ve NFT pazaryerlerinin de kanıtladığı gibi, halihazırda devam etmektedir.
Web3 teknolojisi metaverse’in erken bir temeli haline gelmekte ve bu teknolojinin gelecekte kritik bir rol oynayacağı ön görülmektedir. Merkezi Olmayan Finans (DeFi), merkezi olmayan özerk kuruluşlar (DAO’lar), Fungible olmayan tokenlar (NFT’ler) ve diğer blok zinciri tabanlı altyapı, düşük yatırım getirisinin ötesine geçerek erken bir dağıtım aşamasına geçeceği ve özellikle metaverse’deki kimlik, mahremiyet, ödemeler ve ekonomiler bu girişimlerin tarafından şekillendirileceği düşünülmektedir.
Bu kuralın metaverse içindeki belli alemleri değil, metaverse’nin tamamını ifade ettiğini belirtmek gerekir. Şirketler kendi özel alanlarını kontrol edebilirler, bireyler ve gruplar kendi kontrolleri altında özel erişim alanları oluşturmakta özgür olabilirler ve olmalılar. Bahsedilen özel kullanım deneyiminin fiziksel dünyadaki özel alanlara çok benzer şekilde korumalara sahip olması da beklentiler arasında yerini alıyor.
Bununla beraber, Metaverse Etki Alanı Adı Hizmeti ve ICANN’a benzer şekilde gözetim organlarına bağlı aracı teknik hizmet sağlayıcılarına ihtiyaç duyulacaktır. Web 2.0 döneminde bırakılan boşlukların tehlikeleri bu ihtiyacın gerekliliğini bir kere daha hatırlatmaktadır. Aracı gözetim organların yanı sıra devlet kurumları tarafından sağlanacak kontrol etme girişimleri başka bir konu olarak ele alınmalıdır.
Kural 4: “Metaverse Açık Bir Yerdir “
Metaverse, kesin olarak tanımlanmış ve geniş çapta üzerinde anlaşmaya varılmış ücretsiz ve açık iletişim standartları aracılığıyla birbirine bağlanan birlikte çalışabilir teknolojiler ve araçlar üzerine inşa edilmiştir.
Açık yazılımlar ve donanım sistemleri, tüketicilere daha fazla seçenek sunar. Seçenek fazlalığı tüketicilere ve içerik üreticilerine daha fazla başarı, platform ve araç sağlayıcılar içinse daha fazla fırsat anlamına gelir.
İronik bir şekilde şu an ki internet dünyasında örnek gösterebileceğimiz herhangi bir tekel örneği de açık standartlar üzerine inşa edilmiştir. En büyük sosyal ağlar, arama motorları ve tüketici donanım şirketleri, kapalı ekosistemler avantaj yaratmak için web in arkasına geçmişlerdir.
Açık sistemlerin bütün faydalarına rağmen bugünün koşulları metaverse altyapısını desteklemek için yeterli gelmeyebilir. Bugünün protokolleri ve formatları güzel bir başlangıç noktası olsa da daha fazla gelişime ihtiyaç duyulur.
Web tarayıcılar gibi eski yazılımlar, her ne kadar 20 yıldan fazla süredir sisteme ayak uydurmuş olsalar da uyumluluk ve mimarı açıdan kırılma noktasına gelmiş olabilirler. Onlar mobil cihazlardan ve bilgi işlemden önceki zamanlarda ağırlıklı olarak çevrimiçi iletişim dünyasından 2B öncelikli bilgi evreni için tasarlandılar ve ancak tarayıcılar, kullanıcı aracıları, nesne modelleri, protokoller, kalıcı durum vb. ile ilgili kavramlar söz konusu olduğunda geri dönme durumları olabilir.
“Kural 5: Metaverse Donanımdan Bağımsızdır”
Metaverse nin tanımlayıcı bir özelliği de ağırlıklı olarak gerçek zamanlı 3D içerikten oluşmasıdır. Bu içeriğe herkes tarafından erişilebilirlik sağlanabilmesi için içerik, halihazırda kullanıcılar için geniş bir donanım yelpazesinde sunulmalıdır.
Metaverse’nin içeriği üç boyutlu olabilir fakat görüntüleme teknolojisi 3 boyutlu olmak zorunda değildir. Satın alınan sanal ürünler ve fantastik deneyimler 2 boyutlu bir ekranda gerçek zamanlı kareler oluşturabilir. İşte bu günümüz bilgi işlem dünyasının gerçeğidir.
Her ne kadar insanlarda hayranlık uyandırsa da sanal ve artırılmış gerçeklik, metaverse de ön koşul olarak kabul edilmemektedir. Kullanıcı deneyimi için kapsamlı donanım cihazları bazı uygulamalarda gerekli olsa da yakın vadede başarı sağlayacaktır. Bahsedilen bu deneyim, farklı cihaz türleri arasında olmayacak aksine o cihaz a deneyimi optimize etmek için aşamalı olarak geliştirilecektir.
Web ve mobil web için öncülük edilen duyarlı tasarımlarda, mobil cihazlarda, bilgisayar ekranlarında, ekran duvarlarında, sürükleyici sanal gerçeklik kulaklıklarında, mobil artırılmış gerçeklikte, başa takılan artırılmış gerçeklikte, holografik içerikte insanlara bu deneyimleri sağlayabilecek.
Kural 6: “Metaverse Bir Ağdır “
Metaverse, geniş bir kullanım yelpazesinde iletişimi kolaylaştırmak için dijital bilgiyi kullanıcılarına 3B boşluklar, yerler, nesneler ve karakterler şeklinde sunma yeteneğine sahip, dijital bilgi sağlayan ve sunan bir bilgisayar ağıdır.
Bilgisayar programıyla karıştırılmamalıdır. Birden fazla bilgisayar programıdır ve ağ protokolleri aracılığıyla bu programlar arasında bilgi alışverişinde bulunur. İşlevsellik açısından ise herkesi birbirine bağlayabilir ve onlara aşağıdaki yetenekleri sunar.
- Avatar oluşturabilme, benliği temsil eden bir veya daha fazla kimlik oluşturabilmek,
- Eşzamansız ya da gercek zamanlı deneyimler sunabilmek,
- Sanal ortamlar oluşturabilmek,
- 3D, uzamsal ve ilgili içerik ve deneyimleri oluşturabilme ve yayınlayabilmek,
- Erişim, kişisel kimlik, sosyal bağlantı, veri depolama, içerik oluşturma, içerik dağıtımı ve ödemeler için mümkün olduğunca geniş seçeneklerle iş ve ticaret yapabilmek.
Kural 7: “Metaverse İnternettir”
İnternet; sosyal etkileşim, öğrenme, iş, ticaret ve oyun dahil olmak üzere günlük hayatımızdaki yeri sürekli artan bir iletişim ağıdır. Metaverse’in gelişmesiyle beraber bu durum değişmeyecektir. İnternet metaverse’i kapsamak için adapte olacak ve genişleyecektir.
Metaverse İnternet’tir ve İnternet,
Metaverse’in üzerine inşa edileceği temeldir.
Metaverse internettir ama internet henüz metaverse değildir. İnternet bugün daha büyük yeteneklere doğru ve yarının metaverse’in temelini oluşturacak şekilde ilerlemektedir. Ancak, gerçek zamanlı 3B sanal dünyaların gereksinimleri çok benzersiz ve yoğun olduğundan, ilerleyen süreçlerde Metaverse için yeni bir tür ağ tasarlanmalıdır.
Metaverse yolunda İnternet ve Web tasarımının birçok yönünü yeniden gözden geçirmek için yapılacak ikna edici argümanlar olsa da baştan yeniden tasarım düşüncesi mantıklı değildir. Mevcut altyapıya çok fazla yatırım yapılması ve değişikliğin yüksek geçiş maliyetlerinden dolayı bu asla olmayacaktır. Mümkün olan yerlerde, eski internetin ve Web hizmetlerinin yeni paradigmalara dahil edilmesi ve gerektiğinde yeni kullanıcı erişimi, içerik dağıtımı, görsel sunum, gerçek zamanlı iletişim ve etkileşim yöntemlerinin geliştirilmesi olası bir düşüncedir. Neyse ki internet, esnek doğasıyla uyum sağlama konusunda zorluk çekmeyecektir.
İhtiyaçlar yeniliği yönlendirecektir. Örneğin, yerelleşmeye yönelik mevcut Web3 hareketi, dağıtım, ödemeler ve kimlik doğrulama için gücü tüketicilerin ve üreticilerin ellerine geri verme yolunda önemli bir adımdır.
Revizyonlar ve yükseltmelerin haricinde Metaverse için başlangıç noktasına ve yapı taşlarının çoğuna zaten sahip olduğumuz yadsınamaz bir gerçektir.
Sonuç Olarak;
Gerçekten dönüştürücü bir şeyin zirvesindeyiz . Fakat önümüzde gidilecek daha çok yol var. Bu konuda her duyulana inanılmaması önemlidir. Metaverse göründüğü kadar karmaşık olmak zorunda değildir ve zaten kolektif bir deneyim ve çalışan birçok bileşen vardır.
Metaverse, İnternet’in bir sonraki evrimidir.
Aslında 7 Kuralın söylediği de budur. Metaverse, önümüzdeki birkaç yıl içinde daha çok yakınlaşacak ve hayallerimizdekine ulaşacaktır. Basit tutmak ve hedefe odaklanmak ise hayallerimizdeki Metaverse’i gerçek yapmak için yeterlidir.
https://medium.com/meta-verses/the-seven-rules-of-the-metaverse-7d4e06fa864c
https://sensoriumxr.com/articles/how-to-enter-the-metaverse
Rabia Gülşah Yılmaz
