Endüstride bakım faaliyetleri, fabrikanın sürekliliğini sağlama konusunda ana unsurdur. Makinelerin ömrünü uzatmak, bozulmaları en aza indirmek, işletmelerdeki aksamaların önüne geçmek, ekipman hatalarının azaltılması ya da önlenmesi gibi çözümler bakım uygulamaları ile sağlanır. Yapılan bu bakım uygulamaları makine ve hat arızalarının giderilmesi ya da önüne geçilmesi açısından uygulanan müdahalelere göre farklılık gösterir. Dijital çözümlerin fazlalaşması, daha modern ve arızaların önceden tahmin edilebildiği sistemleri de beraberinde getirmiştir.
Yapılan araştırmalarda bakım faaliyetlerinin çoğunluğu önleyici/koruyucu bakımın en uygun hale getirilmesi üzerinedir. 2015 yılında Ebrahimipour vd. tarafından yapılan araştırmaya göre; üretim sürecinde sürekliliği ve kullanılabilirliği sağlamak açısından koruyucu bakım uygulaması gereklidir. Fakat yapılacak olan koruyucu bakımın plansızlığı firmalarda yüksek maliyet sorunlarına yol açabileceği gibi üretim hattının güvenilirliğini de zedeleyebilmektedir. Bu nedenle çoklu üretim hattı için çok amaçlı koruyucu bakım planlaması üzerine çalışmalar yapmışlardır.
Bakım Faaliyetlerini Artıran Başlıca Etmenler Nelerdir?
-Daha yüksek üretim kalitesi
-Mekanizasyonun artması
-Diğer işletmelerde rekabet
-Yedek parça ve malzeme çeşidinin artması
-Daha çok otomasyon ve makine çeşitliliği
-Ücretlerin artması
Arızi (Reaktif) Bakım ve Uygulama Alanları
Arızaların giderilmesinde kullanılan reaktif uygulamalar ekipman bozulduktan sonra tamamlanan onarım ve bakım faaliyetleridir. Fakat reaktif bakım uygulamalarında onarım ve bakım faaliyetleri makine bozulduktan sonra gerçekleşeceği için hazırda olan bir bakım ve onarım planı bulunmamaktadır. Ayrıca makine sağlığı hakkında yeterli teknik analizler bulunmadığından bu arızalar başka arızalara da neden olabilir. Sonucunda ise daha büyük arızalarla birlikte yüksek süreli ve maliyetli plansız duruşlar yaşanabilir. Bu nedenle büyük makinelerle çalışan işletmeler bu yöntemi terk etmişlerdir. En ilkel bakım yöntemi olarak bilinir.
Sistemin tek avantajı, makinenin ya da parçasının ömrünün bitişinden sonra servisten çıkarılmasıdır. Makinenin arızalanması durumunda yedeğini bulundurmak hem işletmeye maddi yük getirecek hem de depolama sorunu oluşturacaktır.
Reaktif uygulamaların bir sonraki adımı olarak ise arızaların önceden engellendiği planlı uygulamalardır. Yapılan planlı bakımlar fabrikalarda gelecekte yaşanabilecek makine duruşlarını ve üretim prosesinin aksamasını engelleyebileceğinden dolayı endüstri için büyük önem arz etmektedir. Günümüzde, planlı bakım, plansız bakıma tercih edilse de tüm planlı bakım türleri aynı değildir.
Önleyici (Koruyucu) Bakım ve Uygulama Alanları
Adından da anlaşılacağı üzere temel prensibi arızayı yaşanmadan önce engellemek ya da arızayı en aza indirmek olan önleyici bakım çalışmaları, zamanı ya da kullanım alışkanlığını temel alarak yapılan bakım yöntemi olarak da tanımlanabilir planlanmamış arızaların neden olduğu olası aksama sürelerini en aza indirmek için yapılır. Temelde iki amacı vardır:
1. Bakımla ilgili arızalardan kaynaklanan arıza süresini ortadan kaldırmak
Aşırı titreşim nedeniyle motor arızasını, hatalı bir conta nedeniyle düşük hava basıncını, yanlış yağlama nedeniyle aşırı aşınmayı vb. durumlarını içerir. Bakım ekibi, ekipmana yeterli ilgiyi gösterdiğinde daha az arıza yaşanır.
2. Ekipmanın çalışma ömrünü uzatmak
Bakımı iyi yapılmış bir ekipman, beklenen emeklilik tarihinden sonra iyi çalışabilir. Örneğin, bir motoru iyi hizalanmış, dengeli ve yağlanmış tutmak, hareketli parçaların aşınmasını en aza indirecek ve elektronik elemanlara daha az yük bindirecek, böylece erken arızaları veya sağlamlık kaybından kaynaklanan arızaları önleyecektir.
Önleyici bakım türleri kendi içerisinde zamana dayalı ve kullanıma dayalı olarak ikiye ayrılır.
- Zamana dayalı koruyucu bakım
Zamana dayalı koruyucu bakım, bir arıza durumunda üretimi ciddi şekilde etkileyebilecek kritik bir ekipman parçası üzerinde yapılan düzenli bir denetimdir.
- Kullanıma dayalı koruyucu bakım
Kullanıma dayalı tetikleyiciler belirli bir kilometre, saat ya da üretim döngüsünden sonra başlar. Her 10.000 km’de bir servis için programlanmış motorlu araçlar kullanıma dayalı koruyucu bakıma örnek olarak verilebilir.
Aynı zamanda, uçaklar da önemli miktarda önleyici bakım alır. Çünkü uçuş sırasında ortaya çıkabilecek sorunların çözülmesi imkansız olduğundan, şirketler önleyici bakım çalışmalarını kullanma ihtiyacı duyarlar.
Önleyici bakım çalışmaları her ne kadar işlerin başarısız olmasına izin vermemeyi amaçlasa da bir sonraki bakım ziyaretinden önce bozulma riski taşır. İdeal bir yöntem olsa da tüm arıza kaynaklarını önlemek mümkün değildir. Bu nedenle bir diğer planlanmış bakım çalışması olan kestirimci bakım en iyi seçenek olarak görünebilir.
Kestirimci Bakım ve Kullanım Alanları
Kestirimci veya öngörücü bakım, makinelerin veya malzemelerin fiziksel özellikleri ile işlevlerinin gerektirdiği durumlara göre, belirli ölçme ve değerlendirme tekniklerine göre yapılan, arıza oluşumunu engelleyen öngörüye dayalı bir bakım yöntemidir. Cihazın son durumunu belirler. Kestirimci bakım senaryolarında, ekipmanın durumunu izlemek için zaman içinde veriler toplanır. Amaç, hataları tahmin etmeye ve nihayetinde önlemeye yardımcı olabilecek kalıpları bulmaktır. Böylelikle sorunlar daha pahalı ve büyük arızalara dönüşmeden düzeltilirler. Gelişen teknolojik eğilimlerin ve daha makul işletim maliyetlerine yönelik artan taleplerin, önleyici bakımdan akıllı kestirimci bakıma geçiş için zemin hazırladığını söylemek mümkündür.
Kestirimci bakımın amacı, bakımın ne zaman gerekli olduğunu tahmin etmektir. Arızayı etkili bir şekilde tahmin etmek için kullanılabilecek birkaç durum izleme cihazı ve tekniği vardır. Ayrıca bakım için gelişmiş uyarı sağlar. Kestirimci bakımda, endüstri 4.0 ve yapay zeka teknolojileri kullanılarak plansız kesintilerin önüne geçebilmektedir.
Kestirimci Bakım Uygulamaları
Kestirimci bakım en fazla imalat sektöründe uygulanır. Demiryolu, petrol ve gaz endüstrileri ise kestirimci bakımın diğer en çok uygulandığı alanlardır. MapR Technologies Inc., 2015 tarihli bir teknik incelemesinde, “Petrol ve gaz şirketleri, daha iyi varlık takibi ve kestirimci bakım yoluyla verimliliği artırmak ve işletme maliyetlerini azaltmak için büyük bir fırsata sahip” cümlesini kullanmıştır.
Kestirimci Bakımın Avantajları Nelerdir?
- Kamu hizmeti ağlarını haritalayan insansız hava araçları ve sensörlerin yardımıyla hizmet kesintilerinin önlenmesine yardımcı olunabilir.
- Bir buhar boru hattında potansiyel bir basınç kaçağına işaret eden bir sıcaklık düşüşünü tespit edilebilir.
- Bileşen arızalarını önlemek için elektrik panolarında artan sıcaklıkları yakalanabilir.
- Güç tüketimini izlemek için ortak bir bağlantı noktasında arz ve talep tarafındaki gücü ölçülebilir.
- Elektrik panolarındaki aşırı yükleri bulunabilir.
- Kötü yataklardan veya arıza arızalarından kaynaklanan motor amper artışlarını veya aşırı ısınmayı belirlenebilir.
- Bir veya daha fazla fazın harmonik bozulması, aşırı yüklenmesi, bozulması veya arızasından kaynaklanan üç fazlı güç dengesizliklerini bulunabilir.
Kestirimci Bakım Dejavantajları Nelerdir?
Kestirimci bakım için ilk yatırım maliyetlerinin yüksek olması ve veri analizinin etkili olması için uzman, deneyimli personel gerektirmesidir. Bununla birlikte, uzun vadeli analizler, kestirimci bakımın, önleyici bir bakım programının maliyetlerinin yaklaşık %70’inin ortalama olabileceğini göstermektedir.
Kaynakçalar
http://senshero.com/tr/content/reaktif-onleyici-ve-kestirimci-bakim
https://www.atilimyazilim.com/blog/planli-bakim-yontemleri-nelerdir-326.htm
Kestirimci Bakım Uygulaması İçin Nesnelerin İnterneti Tabanlı Bir Sistem Tasarımı Mustafa Yurtsever, Ural Gökay Çiçekli
